بنا به پيشنهاد يونسكو، روز 10نوامبر (19آبان) هر سال با عنوان «روز جهاني علم در خدمت صلح و توسعه» نامگذاري شده تا چنين چالشي را برطرف كند. هرچند به‌نظر مي‌رسد مخاطب اصلي اين مناسبت، سردمداران كشورها و اهالي دنياي سياست كه برطبل جنگ مي‌كوبند هستند، اما يونسكو اعلام كرده اين روز، براي جلب توجه عموم مردم، رسانه‌ها، مؤسسه‌هاي تحقيقاتي، سازمان‌هاي مردم‌نهاد و... است كه در زمينه‌هاي علمي كار مي‌كنند. يونسكو شعار امسال را «دانش براي درك جهاني» انتخاب كرده است و مي‌گويد «برقراركردن يك گفتمان بين اهالي علم، سياست و مردم كوچه و بازار» هدف امسال‌شان است و مي‌تواند در نهايت نتايج قابل‌توجهي داشته باشد.
صلح جهاني مورد نظر يونسكو، صلحي است كه در اذهان بشر ساخته مي‌شود چراكه جنگ پيش از آنكه اتفاق بيفتد، در ذهن مردم شكل مي‌گيرد. كنار هم گذاشتن صلح و علم كار چندان ساده‌اي به‌نظــــــر نمـــي‌رسد. هيــــــتوشي موراياما، استاد فيزيك دانشگاه بركلي در نخستين سال‌هايي كه بحث روز علم و صلح در دنيا باب شده بود، در يك سخنراني درباره اينكه چطور مي‌توان جلوي سردمداران كشورها براي اينكه از دانش‌شان براي ساخت بمب و تسليحات كشتار جمعي استفاده نكنند را گرفت، گفته بود: «صلح زماني به‌وجود مي‌آيد كه انسان‌ها بتوانند با يك زبان مشترك با هم حرف بزنند؛ هم‌اكنون سياست و علم با هم يك‌كاسه نمي‌شوند مگر اينكه علم در خدمت سياسيون و ساخت تسليحات نظامي باشد. وقتي از كسي مي‌پرسي راه‌حل توسعه كشورها چيست؟
بي‌درنگ جواب مي‌دهد گسترش علم، تقويت نوآوري و پيشرفت در علوم پزشكي. من يك چاشني ديگر هم به اين موضوع اضافه مي‌كنم؛ نگراني براي صلح.» دانشمند ژاپني‌تبار كه پدرش زماني در كره‌جنوبي، جنگ با ژاپني‌ها را از سر گذرانده بود و چند سال بعد، دو تكه شدن آلمان را به چشم ديده است، درباره اينكه چنين روزي چطور مي‌تواند به هم‌پيماني طرفداران صلح و دوستداران علم كمك كند، گفته بود: «دوست شدن با طبيعت و صلح جهاني فرمول چندان پيچيده‌اي ندارد. فقط كافي است آسمان آبي بالاي سرتان را به مردم نشان بدهيد و بگوييد اگر جنگ در بگيرد اين آسمان خاكستري خواهد شد. بعد هم نقشه جهان را باز مي‌كني و به مردم مي‌گويي، زمين فقط يك جزء كوچك از كهكشان راه شيري است كه 27هزار سال نوري از مركز آن فاصله دارد. ما فقط يك ذره خيلي كوچك از ميلياردها ستاره هستيم و خيلي زودتر از آنچه فكرش را مي‌كنيم، عمرمان به پايان مي‌رسد. اگر به نقشه بزرگ دنيا نگاه كنيد، مي‌بينيد كه جهان واقعا ارزش جنگ را ندارد. به جاي اينكه روي سر هم سنگ پرتاب كنيم، بايد با كمك هم آنها را روي يكديگر گذاشته و يك ارزش جديد خلق كنيم.
- علم با نقاب جنگ
پروژه‌هاي زيادي در دنيا وجود داشته‌اند كه در زمان راه‌اندازي گمان نمي‌شد روزي بر ضد‌بشريت استفاده شوند. يونسكو مي‌گويد روز جهاني علم، براي صلح و توسعه مردم عادي را با جنبه‌هاي غيرصلح‌آميز علم آشنا مي‌كند و از اين نظر مي‌تواند پيشگيرانه باشد. اينها دو نمونه از مشهورترين پروژه‌هاي علمي هستند كه رنگ و بوي گرفتاري هم دارند.
- توليد جنين‌هاي تحقيقاتي
ساخت مصنوعي جنين‌هاي انسان يا جانورهاي ديگر با توجيه پيدا كردن راه درمان بيماري‌ها چالش ديگري است كه دنياي علم با آن روبه‌رو شده است. توليد رويان و انجام تحقيقات پزشكي تا پيش از دوران شكل‌گيري جنين در برخي كشورها رايج است و دانشمندان مي‌گويند براي درمان برخي بيماري‌هاي ژنتيك از آنها استفاده مي‌شود. تغيير ژنتيك‌هاي انساني كه در اروپا منع‌شده در قالب پروژه‌هاي تحقيقاتي مخفي در اين كشور انجام مي‌شود، يكي از جدي‌ترين نگراني‌هاست. 2سال پيش، چين هم به اين بازار وارد شد و گفت چون قانوني در اين كشور درباره تحقيقات ژنتيك وجود ندارد، مي‌تواند با خيال راحت تمام تحقيقاتش را انجام بدهد. نتيجه اين شد كه به دانشمندان ژنتيك در چين لقب «غرب وحشي مدرن» را دادند.
- پروژه فوق‌سري دارپا
پروژه سري «دارپا» كه با استفاده از علم ژنتيك، سربازهايي با ويژگي‌هاي منحصربه‌فرد مي‌ساخت، يكي از پرخرج‌ترين پروژه‌هاي تحقيقاتي ايالات متحده بود كه براي راه‌اندازي آن هزينه زيادي شده بود. در اين پروژه، ژن‌هاي سربازان دستكاري شده و خصوصياتي در آنها به‌صورت ويژه شخصي‌سازي مي‌شد. برخي نترس بار مي‌آمدند و گروهي ديگر سرعت‌عمل و قدرت محاسبه‌شان بيشتر بود. ايده اوليه راه‌اندازان اين پروژه، جلوگيري از جنگ و دفاع بود.
نظر شما